Zbog svojih dragocenih svojstava vuna ima široku primenu u tekstilnoj ... dalje
Poprečni presek jorgana i naddušeka punjenog vunom
Jačina
Jačina vune u suvom stanju kreće se od 10 do 20 cN/tex. Jačina mokre vune je za 10-20 posto manja od suve. Ovo je posledica bubrenja vune i slabljenja poprečne veze vlakna. Vuneni proizvodi se ne smeju duže vremena ostaviti u rastvoru za pranje, niti se smeju prati uz snazno pritiskanje.
Izduženje i elastičnost
Vuna ima dobre vrednosti izduženja i elastičnosti. U suvom stanju izduženje vune iznosi 28-40 posto. Od ove vrednosti 40% pripada elastičnom izduženju. Zbog dobre elastičnosti proizvodi od vune se MALO GUŽVAJU.
Toplotna provodljivost
Vuna ima izrazito slabu toplotnu provodljivost zbog toga sto kreatin slabo provodi toplotu i što se u vuni izmedje krljušti i talasa nalaze znatno vece količine vazduha nego u proizvodima od ostalih vlakana. Vuneni proizvodi pokazuju izvanrednu sposobnost zadržavanja toplote sa vrlo dobrim fiziološko-odevnim svojstvima.
Uticaj toplote na vunu
Vuna koja se suši na temperaturi iznad 100 stepeni C gubi jačinu i vlagu te postaje tvrda i krta. Treba biti pažljiv pri obradi vune na višim temperaturama.
Statički elektricitet
Pri sniženom sadržaju vlage u proizvodnim i stambenim prostorijama može doći do naelektrisanja tkanine i drugih vunenih proizvoda.
Vlažnost
Vuna može da upije i do 40% vlage u odnosu na svoju masu a da se pri tome nema osećaj vlažnosti. Najviše upija vodu od svih tekstilnih vlakana. Samim tim vuneni proizvodi upijaju znoj. Zbog razvijanja toplote pri upijanju vlage, pri izlasku iz tople i suve prostorije u hladnu i vlaznu, telo se brže prilagodjava na tenperaturne razlike i gubi se osećaj hladnoće.
Ponašanje prema hemikalijama
Razblažene kiseline ne oštećuju vunu. Jake koncetrovane kiseline prouzrokuju bubrenje i razaranje vune. Amfoterni karakter vune olakšava njeno bojenje. Za tu svrhu mogu se upotrebiti kisele i bazne boje.
Mikrobiološka postojanost
Vuna je podložna delovanju mikroorganizama, kao i insekata, naročito je napadaju moljci. Odgovarajućim sredstvima vuna se zaštićuje od moljaca. Obrada se može izvršiti i antiseptičkim sredstvima/cink-hlorid, formaldehid, fenol i dr.
ZAŠTO VUNA
Vuna je rožnato tkivo koje u svom sastavu sadrzi LANOLIN – prirodna mast koja vunu štiti, a na ljude deluje pozitivno.
LANOLIN se vekovima upotrebljavao u medicini i glavni je sastojak svih anti reumatskih preparata /kreme i masti/. Isto tako lanolin se upotrebljava u kozmetičke svrhe, te je glavni sastojak nekih poznatih kozmetickih krema. Ujedno lanolin na viruse, bakterije i grinje deluje rezistentno i nedozviljava im opstanak pa se proizvodi od merino vune u potpunosti antialergijski i antibakterijski.
Svojstva vune
Osnovna svojstva vune kao tekstilnog vlakna zavise od DUŽINE i FINOĆE vlakna
Dužina
Kod vune se razlikuje dužina pramena ili prirodna dužina i stvarna dužina.Dužina pramena je dužina vlakna u talasavom stanju, a svarna dužina je dužina ispravljenog vlakna. Ravnomerno talasasta i jakokovrdžava fina vuna uglavnom se koristi za vlačeni postupak prerade. Ona daje predji voluminoznost, mek šupav i polu mat izgled .
Finoća
Finoćća vune jako varira. S obzirom na to da je presek vune okrugao ili ovalan. Finoća vune je mera njene predilačke sposobnosti od koje zavisi namena dobijene predje i mogućnost upotrebe. Fine vune su vrlo talasave i visokotalasave. Prema finoći vuna može da se razvrsta na više načina: talasavost, ravnomernost, boja, sjaj, sposobnost filcanja i gustina.
TALASAVOST
Talasavost vune se izražava brojem talasa po jedinici dužine i oblikom talasa. Ukoliko je broj talasa po jedinici dužine veći utoliko je bolja njena predilačka sposobnost..
RAVNOMERNOST
Pod ravnomernošću vune podrazumeva se ravnomernost prečnika vlakna po njegovoj dužini..
BOJA
Boja vune varira od bele ,preko žućkaste i smedje do crne. Najviše se ceni ravnomerna bela boja..
SJAJ
Zbog karakteristične strukture krljušti i veće talasavosti, fine vune imaju manji sjaj. Polugrube i grube vune su sjajnije.
SPOSOBNOST FILCANJA
Toplota, vlaga i pritisak prouzrokuju promene u vuni. Pri tome slabe čistinski i vodonični mostovi, menja se rastojanje izmedju njih i stvaraju se uslovi za uspostavljanje novih poprečnih mostova. Zbog toga dolazi do smanjenja dužine vlakana, njihovog mršenja i pojave poznate pod imenom FILCANJE. Medjutim ova pojava je dragoceno svojstvo u proizvodnji filca, tkanine za vojne uniforme i ćebad..
GUSTINA
Od svih prirodnih vlakana vuna ima najmanju gustinu koja se kreće od 1.30 – 1.32 g/cm˛
Vuna kao prirodni materijal stara je gotovo kao i sama civilizacija. Čovecanstvo koristi vunu preko 25000 godina i najstariji pronadjeni tekstili su vunenog sirovinskig sastava. Pojmom vuna se opisuje prirodno tekstilno vlakno životinjskog porekla, odnosno mekana dlaka krzna pojedinih sisara u temi ovaca. Osnovni cilj gajenja ovaca je zadovoljavanje potrebe stanovništva u vuni, mesu, mleku i kožici. Rase ovaca namenjene za proizvodnju vune nastale su pripitomljavanjem divlje ovce (npr.muflon ili argali ovce). Prvobitno su razvrstavane prema oblastima gajenja na visinske i nizinske ovce. Kasnije se pristupilo razvrstavanju ovaca prema karakteru vune koju daju na, merino, ševito, ukrštene i prelazne vune. Domaće rase ovaca se odlikuju uglavnom mekom, polugrubom i grubom vunom i dugačkim pramenovima po koima su dobile ime pramenke.
Pramenka je veoma rasprostranjena u nasoj zemlji i čini preko 80 posto grla nasšeg ovčarstva. Bližu oznaku su dobile prema mestu ili oblasti gajenja. Grubo se mogu razvrstati na sojeve sa rudom vunom, u koje spadaju pešterska ili sjenička, svrljiški, pirotski, šarplaninski soj i gruboruna pramenka u koju spadaju istarski i drugi primorski sojevi. U Srbiji se takodje gaji CIGAJA rasa /u Sremu, Banatu, Bačkoj, Mačvi i Pomoravlju/ koja je dovedena iz Rumunije još u 18 veku.
Dobijanje vune
Vuna se dobija striženjem ili šišanjem sa živih ovaca ili skidanjem sa kože zaklanih ovaca.Vuna dobijena strižanjem ovaca zove se strižena ili sirova vuna. Ona je glavni i najveći izvor dobijanja vune za preradu u tekstilne proizvode u industriji ili domaćoj radinosti. Za ovu svrhu dobra je samo vuna dobro negovanih, pravilno hranjenih i zdravih ovaca. Od rase ovaca i uslova gajenja zavisi prinos vune i njen kvalitet. Kvalitet vune zavisi od vrste kože i strukture kože iz koje izrasta.
